Η ψυχολογική χειραγώγηση είναι μια κατάσταση κατά την οποία ένας άνθρωπος χρησιμοποιεί έναν άλλον προς όφελός του. Ο θύτης δημιουργεί σκόπιμα μια ανισορροπία εξουσίας και εκμεταλλεύεται το θύμα για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς του.
Ο Preston Ni, ειδικός στην επικοινωνία, προτείνει 8 απλούς τρόπους για να μας βοηθήσει να αποφύγουμε την ψυχολογική χειραγώγηση.
#1 Να γνωρίζετε τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά σας.
Η πιο σημαντική συμβουλή για να αντιμετωπίσουμε ένα συναισθηματικό εκβιαστή είναι να γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας και να ξέρουμε πότε αυτά παραβιάζονται. Εφ ‘όσον δεν βλάπτετε κανέναν άλλον, έχετε το δικαίωμα να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας και τα δικαιώματά σας. Από την άλλη πλευρά, αν βλάψετε άλλους, ενδέχεται αν χάσετε τα δικαιώματά σας. Δείτε παρακάτω μερικά από τα δικαιώματά σας:
Έχετε το δικαίωμα να σας φέρονται με σεβασμό.
Έχετε το δικαίωμα να εκφράζεται τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις επιθυμίες σας.
Έχετε το δικαίωμα να θέτετε τις δικές σας προτεραιότητες.
Έχετε το δικαίωμα να λέτε “όχι” χωρίς να νιώθετε ενοχές.
Έχετε το δικαίωμα να παίρνεται αυτό για το οποίο πληρώσατε.
Έχετε το δικαίωμα να έχετε διαφορετική γνώμη από τους άλλους.
Έχετε το δικαίωμα να προστατέψετε τον εαυτό σας από τυχόν σωματικές, πνευματικές και συναισθηματικές απειλές.
Έχετε το δικαίωμα να δημιουργήσετε την δική σας ευτυχισμένη και υγιή ζωή.
Αυτά τα δικαιώματα αντιπροσωπεύουν τα όριά σας.
Βέβαια, η κοινωνία μας είναι γεμάτη από ανθρώπους που καταπατούν αυτά τα όρια. Συγκεκριμένα, οι συναισθηματικοί εκβιαστές θέλουν να σας στερήσουν τα δικαιώματά σας, ώστε να μπορούν να σας ελέγχουν και να επωφεληθούν από εσάς.
#2 Να κρατάτε τις αποστάσεις σας.
Ένας τρόπος για να εντοπίσετε έναν συναισθηματικό εκβιαστή είναι να δείτε, αν ένας άνθρωπος έχει διαφορετικό πρόσωπο μπροστά σε άλλους ανθρώπους και σε διαφορετικές περιστάσεις. Όλοι μας προσαρμόζουμε λίγο πολύ την συμπεριφορά μας ανάλογα με τις κοινωνικές περιστάσεις, αλλά οι συναισθηματικοί εκβιαστές συνήθως φτάνουν στα άκρα, από τα είναι πολύ ευγενικοί μέχρι το να είναι τελείως αγενείς. Όταν παρατηρείτε ένα τέτοιο είδος συμπεριφοράς από έναν άνθρωπο σε τακτική βάση, να κρατάτε μια υγιή απόσταση από αυτόν και να αποφεύγετε την αλληλεπίδραση μαζί του, εκτός αν είναι απολύτως απαραίτητο. Οι λόγοι για την χρόνια συναισθηματική χειραγώγηση είναι πολύπλοκοι και έχουν βαθιές ρίζες. Δεν είναι δουλειά σας να τους αλλάξετε ή να τους σώσετε.
#3 Αποφύγετε την εξατομίκευση και την αυτο-ενοχοποίηση.
Ο συναισθηματικός εκβιαστής αναζητά πάντα τις αδυναμίες μας, για να μπορέσει να πατήσει σε αυτές και να μας χειραγωγήσει, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να αισθανόμαστε ανεπαρκείς ή να κατηγορούμε τον εαυτό μας επειδή δεν τον ικανοποιήσαμε. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να θυμάστε, ότι δεν είστε εσείς το πρόβλημα. Απλά έχετε χειραγωγηθεί για να αισθάνεστε άσχημα με τον εαυτό σας και να παραδοθείτε ευκολότερα στην εξουσία του άλλου. Εξετάστε την σχέση σας με τον θύτη και κάντε τις εξής ερωτήσεις στον εαυτό σας:
Μου συμπεριφέρονται με σεβασμό;
Αυτός ο άνθρωπος έχει λογικές απαιτήσεις και προσδοκίες από μένα;
Δίνουν και τα δυο μέρη τα ίδια στην σχέση;
Πως αισθάνομαι για εαυτό μου μέσα σε αυτή την σχέση;
Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις δίνουν σημαντικά στοιχεία για το αν είστε εσείς ή ο άλλος άνθρωπος το πρόβλημα στην σχέση.
#4 Ρίξτε την προσοχή σε αυτούς, κάνοντας διερευνητικές ερωτήσεις.
Αναπόφευκτα, οι συναισθηματικοί εκβιαστές θα έχουν απαιτήσεις από εσάς. Αυτές οι απαιτήσεις θα σας αναγκάσουν πολλές φορές να βγείτε εκτός του δικού σας προγράμματος, για να ικανοποιήσετε τα αιτήματα του άλλου. Όταν ακούτε κάποια παράλογη απαίτηση, είναι καλό να εστιάσετε την προσοχή στον θύτη, κάνοντας διερευνητικές ερωτήσεις, για να δείτε αν έχει αρκετή αυτογνωσία για να καταλάβει, ότι αυτό που σας ζητάει είναι παράλογο. Για παράδειγμα:
Αυτό σου φαίνεται λογικό;
Σου ακούγεται δίκαιο αυτό που μου ζητάς;
Εγώ έχω λόγο πάνω σε αυτό;
Μου το ζητάς ή μου το ανακοινώνεις;
Εγώ τι θα κερδίσω από αυτό;
Αλήθεια περιμένεις από μένα να το κάνω αυτό;
Με αυτές τις ερωτήσεις είναι σαν να βάζετε έναν καθρέπτη μπροστά από τον θύτη, ώστε να δει τις πραγματικές του προθέσεις. Αν έχει αρκετή αυτογνωσία, θα αποσύρει το αίτημα του.
Από την άλλη μεριά, οι παθολογικοί συναισθηματικοί εκβιαστές, όπως οι ναρκισσιστές, θα επιμείνουν στο αίτημά τους. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, χρησιμοποιήστε κάποιες από τις παραπάνω συμβουλές.
#5 Χρησιμοποιήστε τον χρόνο προς όφελός σας.
Εκτός από τα παράλογα αιτήματα, ο συναισθηματικός εκβιαστής θα επιμείνει να πάρει αμέσως μια απάντηση από εσάς, για να μεγιστοποιήσει την πίεση και τον έλεγχο πάνω σας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πάρτε τον χρόνο σας και αποστασιοποιηθείτε από την άμεση επιρροή του θύτη. Μπορείτε να πάρετε τον έλεγχο της κατάσταση απλά λέγοντας:
“Θα το σκεφτώ.”
Πάρτε τον απαραίτητο χρόνο για να αξιολογήσετε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας κατάστασης και σκεφτείτε αν θέλετε να διαπραγματευτείτε για μια πιο δίκαιη συμφωνία ή απλά να πείτε όχι.
#6 Πως να πείτε όχι- διπλωματικά, αλλά απόλυτα.
Για να είστε σε θέση να πείτε “όχι” διπλωματικά αλλά και απόλυτα, πρέπει να εξασκήσετε την τέχνη της επικοινωνίας. Η καθαρή άρθρωση βοηθάει στο να υψώσετε το ανάστημά σας, διατηρώντας παράλληλα μια λειτουργική σχέση. Να θυμάστε, ότι τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά σας περιλαμβάνουν το δικαίωμα να καθορίζετε τις δικές σας προτεραιότητες, να λέτε “όχι”, χωρίς αίσθημα ενοχής και να επιλέγετε την δική σας ευτυχισμένη και υγιή ζωή.
#7 Καθορίστε τις συνέπειες.
Όταν ένας συναισθηματικός εκβιαστής επιμένει να παραβιάζει τα όριά σας και δεν δέχεται το “όχι” ως απάντηση, καθορίστε τις συνέπειες.
Η ικανότητα του να καθορίζετε συνέπειες είναι από τις πιο σημαντικές μεθόδους που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να αποθαρρύνετε έναν συναισθηματικό εκβιαστή.
#8 Αντιμετωπίστε τον θύτη με ασφάλεια.
Το πιο σημαντικό που πρέπει να ξέρετε για τους συναισθηματικούς εκβιαστές είναι, ότι επιλέγουν να χειραγωγήσουν αυτόν που θεωρούν πιο αδύναμο. Οπότε, όσο παραμένετε παθητικοί και συμβατοί, κάνετε τον εαυτό σας στόχο. Βέβαια, πολλοί από τους θύτες είναι δειλοί κατά βάθος. Όταν τα θύματα αρχίζουν να αντιδρούν, τότε συνήθως οι θύτες κάνουν πίσω. Αυτό συμβαίνει συνήθως στα σχολεία, στο εργασιακό περιβάλλον και στο περιβάλλον του σπιτιού.
Πολλές μελέτες δείχνουν, ότι οι θύτες είναι και οι ίδιοι θύματα. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί δικαιολογία για την συμπεριφορά τους, αλλά ίσως σας βοηθήσει να δείτε τους θύτες από μια άλλη οπτική.